Nhật thực một hiện tượng thiên văn vô cùng đặc sắc được nhiều người đặc biệt quan tâm hiện nay. Hiện tượng này có nhiều điều thú vị, mang đến cảm giác thích thú cho người quan sát trước sự đa dạng và đầy biến hóa của thiên nhiên. Những thông tin sau đây sẽ giải thích rõ hơn về hiện tượng này.
Nhật thực là gì, diễn ra khi nào?
Nhật thực là hiện tượng xảy ra khi mặt trăng đi qua vị trí giữa mặt trời và trái đất. Mặt trăng như một tấm chắn che khuất mặt trời, trời sẽ tối sầm lại, hiện tượng này hoàn toàn có thể quan sát từ trái đất. Mặt trăng có thể che khuất một phần Mặt trời hoặc toàn bộ.
Như chúng ta đã biết, trái đất có quỹ đạo chuyển động quanh mặt trời, trong khi mặt trăng là vệ tinh chuyển động quanh trái đất. Và trong một chu kỳ của mình, mặt trăng sẽ nằm giữa với trái đất và mặt trời. Do hai quỹ đạo lệch nhau khoảng 5 độ, đó là nguyên nhân vì sao không phải lúc nào mặt trăng cũng thẳng hàng, nằm trên đường thẳng nối mặt trời và trái đất.
Phân loại nhật thực
Thông qua việc xác định bởi vùng bóng của mặt trời đổ lên Trái đất mà có 4 kiểu nhật thực điển hình đó là:
Nhật thực toàn phần
Đây là hiện tượng mà mặt trăng che khuất hoàn toàn mặt trời, từ đó tạo nên vùng bóng tối và nửa bóng tối trên về mặt Trái đất. Một nhật thực toàn phần chỉ có thể xảy ra khi mặt trăng cận điểm quỹ đạo của nó. Bạn có thể thấy được hiện tượng này khi đang đứng ở vị trí thuộc đường di chuyển của vùng bóng tối mặt trăng. Trong khi đó, những người không thuộc vùng này mà thuộc vùng bóng nửa tối chỉ có thể quan sát được hiện tượng nhật thực một phần.
Nhật thực một phần
Đây là hiện tượng xảy ra khi mà chỉ mặt trăng chỉ che khuất một phần của mặt trời và hình thành nên bóng nửa tối trên bề mặt của trái đất. Những người thuộc vùng bóng nửa tối có thể dễ dàng quan sát được hiện tượng này.
Nhật thực hình khuyên
Hiện tượng này xuất hiện khi mà vùng đối thuộc vùng bóng tối xuất hiện trên bề mặt trái đất, mặt trăng che khuất đi vùng trung tâm mặt trời, và vùng rìa mặt trời sẽ lộ ra trông giống như một chiếc nhẫn phát sáng. Hiện tượng này chỉ xảy ra khi mà mặt trăng nằm ở viễn điểm quỹ đạo của nó, từ trái đất sẽ thấy mặt trăng nhỏ hơn và chỉ che khuất được một phần của mặt trời.
Nhật thực lai
Đây là hiện tượng thiên văn học rất hiếm khi xảy ra, chỉ khi có một nhật thực hình khuyên chuyển biến thành hiện tượng che khuất toàn phần.
Hiện tượng nhật thực diễn ra trong bao lâu, vào lúc nào?
Thông thường, mặt trăng di chuyển rất nhanh, nên nhật thực toàn phần chỉ kéo dài đến vài phút ở một nơi bất kỳ. Thông thường, tại một điểm chỉ có thể thấy được hiện tượng này không quá 7 phút 31 giây và thông thường chỉ kéo dài trong 5 phút. Mỗi 1000 năm qua đi, có ít hơn 10 lần hiện tượng này kéo dài hơn 7 phút.
Như đã đề cập ở trên, hiện tượng này xảy ra khi mà mặt trăng ở giữa trái đất, mặt trời và 3 hành tinh này đều thuộc một đường thẳng. Và điều này chỉ có thể xảy ra khi bắt đầu “kỳ trăng mới”. Tức là 2 mặt phẳng quỹ đạo di chuyển của mặt trăng và trái đất gặp nhau tại điểm mút, và kỳ trăng mới sẽ xảy ra tại điểm mút này.
Quan sát nhật thực đúng cách
So với những hiện tượng thiên văn khác, bạn không cần dùng đến kính thiên văn để quan sát hiện tượng nhật thực. Chỉ cần có tầm nhìn rộng, bầu trời thoáng đãng và quang mây có thể dễ dàng quan sát được hiện tượng này. Tuy nhiên, việc quan sát trực tiếp cũng có thể ảnh hưởng lớn đến mắt do bức xạ mặt trời.
Nếu như bạn quan sát hiện tượng này bằng mắt thường có thể gây ra những tổn hại rất lớn đến đôi mắt, vậy nên bạn cần hết sức cẩn thận. Bên cạnh đó, bạn cần lưu ý những điều dưới đây để quan sát hiện tượng thú vị này đúng cách:
- Quan sát với kính râm, X-quang, đĩa mềm, băng video,.. tuy những vật dụng này có chức năng giảm độ sáng chứ không có khả năng ngăn được những bức xạ có hại gây nên.
- Bạn nên dùng những kính lọc chuyên dụng của các thợ hàn mã 14 hoặc là kính lọc Mặt trời để có thể quan sát đảm bảo an toàn.
- Có thể dùng tấm bìa để hứng ảnh của mặt trời qua ống nhòm hoặc kính thiên văn nhỏ hoặc là khoét một lỗ tròn nhỏ trên bìa, sau đó quan sát hiện tượng này thông qua lỗ tròn đó trên mặt đất.
- Không nên dùng ống nhòm hay kính thiên văn để quan sát hiện tượng này, có thể dẫn đến những nguy hại về mắt.
Những điều thú vị về hiện tượng nhật thực
Hiện tượng thiên văn này mang đến rất nhiều điều thú vị, cụ thể đó là:
Số lần nguyệt thực ít hơn nhật thực
Mỗi năm mặt phẳng quỹ đạo di chuyển của mặt trăng và trái đất lại cắt nhau ở một điểm nút lên và xuống, chính vì thế bạn sẽ có cơ hội quan sát ít nhất 2 lần nhật thực và nhiều nhất là 5 lần. Tuy vậy, khả năng quan sát được hiện tượng này thường ít hơn nguyệt thực trên thực tế bởi hiện tượng này diễn ra rất ngắn còn hiện tượng nguyệt thực diễn ra lâu hơn nhiều do bóng của trái đất đổ xuống rất rộng.
Không phải lúc nào “trăng mới” cũng có nhật thực
Điều kiện quan trọng nhất để có thể xảy ra hiện tượng thú vị này đó chính là khi mặt trăng nằm giữa trái đất, mặt trời và chúng thẳng hành với nhau. Trên thực tế, quỹ đạo của mặt trăng quanh trái đất lệch 5 độ so với quỹ đạo trái đất di chuyển. Thế nên, không phải bất cứ lần trăng non nào 3 hành tinh nằm cũng nằm trên một đường thẳng.
Bên cạnh còn có những điều kiện đi kèm khác mới xảy ra hiện tượng nhật thực đó là:
- Mặt trăng không được ở điểm quá cao hay quá thấp mà phải đủ thẳng để có thể che khuất được mặt trời.
- Mặt trời cần có vị trí cận với giao điểm với mặt trăng mới có thể xuất hiện hiện tượng này.
Có thể bạn quan tâm:
- Bom nguyên tử – Sức công phá mạnh mẽ và sự hủy diệt
- Dịch hạch – Căn bệnh nhiễm trùng nguy hiểm gây tử vong cao
Nhật thực toàn phần không quá hiếm
Tuy có nhiều ý kiến cho rằng nhật thực toàn phần là hiện tượng rất ít xảy ra, nhưng các nghiên cứu đã chứng minh hiện tượng này không hiếm gặp. Theo đó, trung bình cứ 18 tháng, có thể xuất hiện hiện tượng này và quan sát tại một nơi nào đó trên Trái đất, tức là một người có thể quan sát đến 2 lần trong thời gian là 3 năm.
Điều này trên thực tế là lý thuyết, tức là hiện tượng nhật thực chỉ được quan sát tại một thời điểm và vị trí cụ thể trên Trái Đất. Nếu như bạn chỉ sinh sống ở một nơi cố định, phải rất lâu mới có thể chứng kiến được hiện tượng này lần nữa. Ở Việt Nam, khoảng thời gian để bắt gặp hiện tượng này có thể mất vài năm hoặc lên đến 10 năm. Chính vì thế, khi có hiện tượng này diễn ra đã nhanh chóng thu hút được sự quan tâm của rất nhiều người.
Như vậy, bài viết đã tổng hợp những kiến thức về hiện tượng nhật thực. Đây là hiện tượng thiên văn vô cùng thú vị, diễn ra trong thời gian ngắn được nhiều bạn trẻ thích thú chờ đợi. Điều này đã cho thấy, thiên nhiên, thiên văn còn rất nhiều điều thú vị, càng có nhiều kiến thức sẽ giúp bạn am hiểu sâu sắc hơn về thế giới này.
